Парақорлыққа қарсы ең жақсы тәжірибелердің бірі тәуелсіз комплаенс-қызметтер енгізу болып табылады. Мұндай қызметтер қазірдің өзінде облыстың квазимемлекеттік секторының 323 ұйымында жұмыс істейді.

«Бүгінде әлемде тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау шеңберінде корпоративті парасаттылықты қамтамасыз етудің және сыбайлас жемқорлықты жоюдың негізгі құралы тәуелсіз комплаенс- қызметтерінің тиімді жұмысы болып табылады. Комплаенс-мамандардың негізгі міндеттерінің бірі – сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және ұйымның іскерлік беделін қорғау. Маңызды басымдық -алдын алу», – деді ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Жамбыл облысы бойынша департаментінің басшысы Әділхан Әшірбаев.

Сондай-ақ, квазимемлекеттік сектор ұйымдарында корпоративті стандарттардың сақталуы туралы, сонымен бірге, ол сәйкесінше осы ұйымдардың басшылары үшін басымдықтардың біріне айналуы керектігі туралы айтылды.

«Біз шұғыл және тиімді түрде комплаенс-қызметтердің толыққанды жұмыс істеуін ұйымдастыруымыз керек. Сонымен қатар, тек 2019-2020 жылдары ғана ел Президенті сыбайлас жемқорлықпен күресті күшейту туралы үш заңға қол қойды. Заң Жолдауда айтылған сыбайлас жемқорлық қылмысы үшін жазаны қатаңдату және сыбайлас жемқорлыққа қарсы жаңа құралдарды енгізу жөніндегі нұсқаулықты жүзеге асырады. Қылмыстық заңнаманы едәуір қатайтумен қатар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің басым бағыты сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың алдын-алу мен болдырмауға ауысады», – деп атап өтті Әділхан Әшірбаев.

Өңірлік ведомство басшысының мәлімдеуінше, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңға келесі өзгеріс енгізілді, онда: «Квазимемлекеттік сектор субъектілерінде негізгі міндеті тиісті ұйымның және оның жұмыскерлерінің Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасын сақтауын қамтамасыз ету болып табылатын, сыбайлас жемқорлыққа қарсы комплаенс-қызметтердің функцияларын атқаратын құрылымдық бөлімшелер айқындалады».

«Тұрғын үй Жөндеу-Тараз» ЖШС басшылығы кәсіпорында сыбайлас жемқорлықпен күресу, жүргізілген жұмыстың ашықтығы мен қоғамдық бақылауды қамтамасыз ету бойынша кешенді шаралар қабылданып жатқанын атап өтті.

«Азаматтардың бізге тікелей хабарласуы үшін телефон желісі ашылды, ол аптасына 7 күн, тәулік бойы жұмыс істейді. Оны тұрғындар біздің қызметімізге қатысты барлық сұрақтарға, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық фактілері бойынша пайдалана алады», – деді «Тұрғын үй жүндеу-Тараз » ЖШС басшысы Кенжехан Абжанов.

Жамбыл облысы, Тараз қаласы.

Физика-матетика бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі

Құрастырған денешынықтыру мұғалімдері: Досымбеков Баглан Нуржанович, Ногайбеков Нуркен Маликович, Есалиев Акмерген Алимбаевич, Токтаганов Талгат Канатович.

Дене шынықтыру сабағында басты назар аударатын мәселе-жаттығуларды орындау кезіндегі қауіпсіздік. Сондықтан да мұғалім барлық жабдықтар мен снарядтардың жарамдылығы мен қауіпсіздігін мұқият қадағалауы қажет. Төменде бағдарламаның жекелеген тараулары (бөлімдері) бойынша сақтауға тиісті қауіпсіздік ережелері.

Сабаққа спорт үйірмесіне келген  оқушы  арнайы  спорт  киімдерін  киіп, оның  таза  болуын  қадағалауды  міндеттейді;

Сабақ бастадларда оқушы  денесінің  ыстығы  көтеріліп т.б. аурулармен  ауырып тұрса,  мұғалімге  өз денсаулығы  жайында  ескерту  керек.

Оқушылар назарына;

Спорт залда, алаңда дене тәрбиесі пәні мұғаліміне  тағайындалған  ойындар  мен  жаттығуларды  орындамау  керек.

Спорт залдағы  электр  резеткалары  мен  электрощиттеріне  тиіспеу  керек;

Спорт, алаңда  орнатылған, құрылған  спорт  құралдарын  мұғалімнің  рұқсатынсыз  тиіспеу  керек;

Гранат, кіші доп т.б. құралдары алысқа  және  нысанаға лақтырған  кезде  қауіпті алаңға, сырттан  адам, не мал кіріп  кеткен  кезде  жаттығуды  тоқтату  керек.

Үй жағдайында орындалатын жаттығуларға арналған  қауіпсіздік ережесі;

Таң ертеңгілік жаттығулар жасаған кезде бірінші ұйқыдан дұрыс ояну керек. Басымызды солға және оңға бұру, оң және сол қолды көтеру (бірнеше рет). Аяқттарды да кезек-кезек көтеру. Осы жаттығуларды дұрыс орындаған жағдайда ағзамыздың жақсы жұмыс істеуіне кепіл. Жүрек соғуы  қаннымыздың дұрыс айналуына жоғарыда айтылған жаттығулар септігін тигізеді.

Таң ертеңгілік гимнастикалық жаттығулар үшін;    

Таң ертеңгілік жаттығулар: таза ауада серуендеу, жүгіру, жалпы дамыту жаттығулары және т.б. жаттығулар жасау.

Ертеңгілік гигиеналық гимнастика — таңертең ұйқыдан кейін организмнің жұмыс істеу қабілетін қалпына келтіруді тездететін дене жаттығулары. Ұйқы кезінде адамның орталық нерв жүйесі де тынығады. Бұл кезде жүректің соғысы азайып, тыныс алуы баяулайды, бұлшық еттері босап, организм толық демалады. Ұйқыдан оянғаннан кейін орталық жүйке жүйесі мен әр түрлі органдардың қызмет белсенділігі арта бастайды. Алайда белсенділікке көшу процесі ұзаққа созылып кеткен жағдайда оның жұмыс қабілетіне (дене және ой еңбегінде де) елеулі әсер ететіні ақиқат. Ондайда адамның ұйқысы ашылмай, дел-сал күйде жүреді, ашушаң болады. Ал дене жаттығуларын орындау барысында қозғалысқа түскен бұлшық еттер мен буындар орталық жүйке жүйесін белсенді жұмыс істеуге ыңғайлайды. Сонымен қатар ішкі органдардың жұмыс істеу қабілеті жақсарып, өзін сергек сезінген адамның еңбекке деген ынтасы да артады. Таңертең дене тынықтыру үшін радио мен телевизиядан берілетін жаттығулар жүйесін пайдаланған ыңғайлы. Егер ондай мүмкіндік жоқ болса, өз бетінше қарапайым жаттығулар жүйесін ойластырған тиімді. Мұны мынадай принциптерге сүйене отырып істеген жөн. Ең бастысы — жалпы бұлшық ет атаулының, дененің неғұрлым көбірек қозғалысқа түскені дұрыс. Жаттығулар бірте-бірте күрделене түсуге тиіс: бірақ бұл алғашқы жаттығуларға қатысты емес. Әйтсе де жаттығу комплексін аяң жүрістен бастайды. Аяң кезінде адам организміне үлкен күш түспесе де, жүйке орталықтары біртіндеп қалыпты деңгейге келеді де, тыныс алу органымен жүрек өз қызметін қайтадан жандандырады. Жаттығуды керілуден бастауға да болады: бұл вариант көбіне денсаулығы нашар, қартаң адамдарға дұрыс. Мұндай жағдайда аяңдау екінші жаттығудың орнына жүреді. Одан кейінгі жаттығулар анатомиялық принцип бойынша бүкіл дененің бұлшық еттерінің әр түрлі бөліктеріне қаншалықты әсер ететіндігіне қарай таңдалып алынады. Төменде дене тынықтыру жаттығуларының неғұрлым дәстүрлі варианттары ұсынылып отыр.

Аяң. Аяңдап (бірқалыпты) жүру (бір орында тұрып жүруге де болады).

Керілу жаттығулары . Аяқты бірге немесе иық ендігіне сай қояды. Әуелі екі қолды желнеге қойып, содан кейін бір қолды жоғары көтеріп, екіншісін жайға қарай созады, одан соң керісінше осы ретпен кезек-кезек қайталайды. Бұл жаттығу тыныс алу органының жұмысына жақсы әсер етеді. Жаттығу кезінде екі иық пен басты артқа қарай шалқайта тұрып, дененің барлық бұлшық еттерін қозғалысқа келтіру қажет. Жаттығу барысында қолды жоғары көтерген сәтте саусақ ұшына қарап тұрған жөн. Керілу кезінде аяқтың ұшымен тұру арқылы жаттығуды күрделілендіруге болады. Жаттығу баяу, ақырын жасалуға тиіс. Ырғақ: 1—2 — керілу — тыныс алу; 3—4 —бастапқы қалыпқа оралу дем шығару.

Қол және иыққа арналған жаттығулар :

1. жайға созылған екі қолды жұдырық түйілген күйі ию және қайтадан жазу;
2. осы қалыпта тұрып иықты айналдыра қозғау;
3. қолды иыққа қарай иген күйде айналдыра қозғау;
4. түзу тұрған қолды айналдыру;
5. қолды бір иіп, бір жазып, серпінді қимыл жасау; бір қолды жоғары көтеріп, екіншісін кейін серпінді де, осы қимылдар бірнеше қайталанады; екі қолды алма-кезек алға қарай сілтейді («бокс»);
6. қолды жоғары көтеріп тұрып төмен түсіру, керісінше қайталау; қолды түзу ұстап, алға, жоғары, төмен т. б. түрлі бағыттарға созу. Мұндай қозғалыстарды барлық бағытта істеген жөн.

Дене тұлғасына арналған жаттығулар . Гимнастикалық жаттығуларды бастарда аяқтың арасын алшақтау ұстап, қолды мықынға немесе иық денгейіне қояды;

1. денені екі жаққа кезек бұру;
2. оң мен солға кезек иілу;
3. алға иілу (қолды еденге жеткізу керек);
4. екі аяққа кезек иілу;
5. денені мықын арқылы ырғай қозғау.

Іштің бұлшық еттеріне арналған жаттығулар . Бастапқы қалып — орындықтын шетіне отырып, жиегінен ұстайды;

1. тізені бүгіп, аяқты тік көтереді, одан кейін жазады (жоғарырақ) да, біртіндеп төмен түсіреді; аяқты тік созған қалпы жоғары көтеріп, қайтадан төмен түсіреді. Осы жаттығуды жерде (кілемде) жатып та жасауға болады;
2. аяқты алма-кезек тізені бүкпей жоғары көтеріп, қайшылай қозғайды.

Аяққа арналған жаттығулар . Аяқты қосып ұстап түрегеліп тұрып:

1. аяқтың ұшымен көтеріліп, қайтадан біртіндеп өкшемен төмен түседі;
2. аяқтың ұшымен көтеріліп, содан кейін төмен түсерде жартылай иіледі;
3. бір нәрсеге қолмен таянып тұрып, екі аяқпен алма-кезек доп тепкенге ұқсас қимыл жасайды;
4. бастапқы қалыптағыдай қолды белге таяныш, одан кейін оны екі жайға қарай созып бір тұрып, бір отырады;
5. қолмен таянып тұрып, аяқты алма — кезек жан-жаққа сілтей қозғалды. Аяқты алшақтау ұстап, екі аяққа алма — кезек иіледі (тізеден қолмен ұстауға болады).

Бүкіл дененің бұлшық еттеріне арналған жаттығулар . Бұл жаттығуларды әртүрлі қалыпта орындайды:

1. аяқты созып жіберіп, екі қолмен жер тірей жатады (бұл кезде дене жерге тимеуі тиіс), одан кейін бастапқыға қайта оралады;
2. аяқты алшақтау ұстап, (екі қол белде) оң қолды жоғары көтеріп сол жаққа иіледі, одан кейін бастапқы қалыпқа оралып, осы қозғалысты екінші жаққа қайталайды;
3. әуелі түрегеп тұрып, содан соң отырады, одан кейін аяқты артқа жіберіп қолмен жер тірейді, қайтадан бастапқы қалыпқа келеді;
4. денені оңға қарай бұрып және сол аяқты тіреп, оң аяққа сол қолдың саусақтары жеткенше еңкейеді (ал екінші қол артта қалады), сосын бастапқы қалыпқа қайта оралады (екінші бағытқа да осылай жасалады);
5. бастапқы қалып — тізені бүгіл еденге отырады да, екі қолды артқа жібере жер тірейді, одан кейін оң аяқты жоғары көтеріп, сол қолды осы аяқтың ұшына дейін жеткізуге тырысу керек, бұл кезде оң қол мен сол аяқты бірқалыпты жағдайда ұстаған жөн. Бұл жаттығушы орындауға қиналатындар бір қолды ғана тік ұстап тұрып, денені жер тірел отырған қол жағына қарай бұрғаны жөн (осыны екінші жаққа қарай қайталайды);
6. бастапқы қалып — табан тірел жүрелей отырып, денені алға қарай жіберіп, қолмен жер тірейді, сосын дене мен аяқты жаза келе, жерді тірел жатады. Бұл кезде екі аяқты алма-кезек артқа созыл отырады.

Секірулер . Өз бетімен гимнастикамен айналысушылар үшін секірудің түрлерін мынадай екі негізгі топқа бөлуге болады: екі немесе бір аяқтан секіру (яки екі аяқпен кезектесе секіру). Аздаған өзгерістерді қолдың, аяқтың қозғалыстары арқылы реттеуге болады.

Секірудің мынадай варианттары бар:

1. аяқ бірге, қол белде;
2. сол қалыпта оңға және солға бұрылып секіру (2—4 рет бір жаққа қарай, осынша рет екінші жаққа қарай секіреді);
3. аяқты бірде қосып, бірде алшақтап секіру;
4. секірген кезде қолды екі иыққа алма-кезек ауыстырыл қою, бастан жоғары көтеріп шапалақтау және қайтадан төмен түсіру, артқа және алға шапалақтау;
5. әр аяқпен алма-кезек 2—4 реттен секіру;
6. әуелі екі аяқпен, содан кейін бір аяқпен секіру, одан соң қайта екі аяқпен, тағы сол сияқты. Секіргенде аяқтың ұшымен секіру керек. Бұл, әсіресе, егде адамдар үшін өте пайдалы. Олар денелері зіркілдемес үшін екі аяқпен алма-кезек секіргендері жөн. Секіру — денені неғұрлым көбірек қозғалысқа түсіретін жаттығу. Мұнда организмнің барлық бұлшық еттеріне күш түседі. Бұл — күш түсірудің ең шарықтау шегі, одан кейін оны біртіндеп, төмендету керек, сонда тыныс алу бір қалыпқа келіп, жүрек соғысының жиілеуі де бірте-бірте реттеледі.

                      Пайданылған әдебиеттер тізімі:

1. Интернет желісі
2. Дене шынықтыру кітаптары; Тайжанов, Қасымбеков.